-
1 exuo
uī, ūtum, ere [одного корня с induo ]1)а) извлекать, вынимать (aliquid aliquā re или de, ex aliquā re Pl, V etc.)e. ensem vaginā St — вынуть меч из ноженб) освобождать, выпутывать ( se ex laqueis C)в) отделять ( hordea de paleā O)2)а) снимать, скидывать ( vestem VP)unum exuta pedem (acc. graec.) vinclis V — с одной разутой ногойse e. Pt — раздеватьсяe. aliquem veste Su — снять с кого-л. одеждуб) сбрасывать ( servitutem L); обнажать (lacertos V; membra pellibus H); стряхивать, свергать ( jugum L)3) оставлять ( antiquos mores L); отрекаться, отворачиваться (e. patriam T); отрешаться, отбрасывать ( omnem humanitatem C)e. hominem ex homine C — отречься от всего человеческого4)а) отказываться, расторгать ( amicitiam T)e. obsequium in aliquem T — отказывать в повиновении кому-лб) не соблюдать, не выполнять (jussa, promissa, pacta T); нарушать (pacem, fidem T); отделываться, устранять ( aliquem T)e. animam O — утратить жизнь, умереть5) освобождаться (e. feritatem O, Sen); отнимать, лишать ( aliquem aliqua re)e. alicui aliquid ex animo C — разубедить (разуверить) кого-л. в чём-л.e. silvestrem animum V — утрачивать дикость -
2 exuo
ex-uo, uī, ūtum, ere (st. exduo, εκδύω; vgl. induo), I) herausziehen, herausnehmen, -tun, 1) eig.: a) übh.: se ex his laqueis (bildl.), Cic.: hordea de palea, enthülsen, Ov. – b) insbes.: α) entblößen, frei machen, magnos membrorum artus, Verg.: mensas et opertos orbes, Mart. – β) m. Abl. = einer Sache entledigen, entkleiden, etw. ablegen, abschütteln, alqm veste, Suet.: saetosa membra pellibus, Hor.: ensem vaginā, aus der Sch. ziehen, Stat.: se tunicā intimā, Gell.: se iugo, Liv.: se his monstris (übernatürliche Gestalt), Ov. – Passiv poet. m. griech. Acc., superiorem exutus tunicam, Apul.: unum exuta pedem vinclis, Verg.: exuitur cornua, et annos, Ov. – γ) Passiv exuī absol., entkleidet werden, publicus spoliator exuitur, Pacat. pan. 43, 3; od. medial = sich entkleiden, ablegen, exuimur, Mart. 3, 68, 4. – 2) übtr.: a) übh.: hominem ex homine, sich aller Menschlichkeit entäußern, Cic.: mihi ex animo exui non potest esse deos, ich lasse mir die Meinung nicht nehmen, Cic. – b) m. Abl. = α) einer Sache entledigen, entäußern, etw. ablegen, se omnibus vitiis, Sen.: se curis mortalibus, Sil. – β) jmd. um etw. bringen, einer Sache berauben, alqm agro paterno (v. Schulden), Liv.: alqm bonis avitis, Tac. – γ) als milit. t. t. = dem Feinde etwas abnehmen, ihn zwingen ( nötigen) etwas wegzuwerfen od. im Stiche zu lassen, hostem impedimentis, castris, armis, praedā, Caes. u. Liv.: exutus campis, aus der Ebene gejagt, Tac. – c) m. Dat., einer Sache berauben, exutus formae, Sil. 8, 441. – II) prägn., jmdm. od. sich etwas ausziehen, abtun, abnehmen, ablegen, 1) eig.: pallam, Plaut.: vestem, Vell.: togam, Sen. ep. 18, 2: praetextam, Plin. pan.: alas, Verg.: alci clipeum, Ov.: umero (von der Sch.) ensem od. pharetram, Verg. u. Ov.: vincula sibi, abstreifen, Ov.: iugum, servitium, Tac.: iugum (bildl.), sich des J. entledigen, Liv. – 2) übtr.: a) einen Körperteil usw. bei einer Verwandlung ablegen, torvam faciem, Verg.: hominem, Menschengestalt, Ov. – b) Zustände u. Verhältnisse, ablegen, beseitigen, aufgeben, verschmähen, brechen, lösen, sich einer Sache entledigen, entäußern, von etw. sich lossagen (Ggstz. retinere), humanitatem omnem, Cic.: repente antiquos mores, Liv.: feritatem, Ov. u. Sen.: animam, das Leben verlieren, Ov.: patriam, verleugnen, Tac.: obsequium in alqm, verweigern, Tac.: servitutem muliebrem, Liv.: societatem Romanam, pacem, Tac.: ius fasque, Tac.: fidem exuere, gewissenlos handeln, Tac. – v. lebl. Subjj., haec (das Gepfropfte) exuerint silvestrem animum, Verg.: quamvis (libelli) iam gratiam novitatis exuerint, Plin. ep.: iam (corrupta) illum quo fefellerant, exuant mentitum colorem, Quint. – c) eine Pers. beseitigen, sich jmds. entledigen, Lepidum, Tac. ann. 1, 2: magistrum, Tac. ann. 14, 52.
-
3 exuo
ex-uo, uī, ūtum, ere (st. exduo, εκδύω; vgl. induo), I) herausziehen, herausnehmen, -tun, 1) eig.: a) übh.: se ex his laqueis (bildl.), Cic.: hordea de palea, enthülsen, Ov. – b) insbes.: α) entblößen, frei machen, magnos membrorum artus, Verg.: mensas et opertos orbes, Mart. – β) m. Abl. = einer Sache entledigen, entkleiden, etw. ablegen, abschütteln, alqm veste, Suet.: saetosa membra pellibus, Hor.: ensem vaginā, aus der Sch. ziehen, Stat.: se tunicā intimā, Gell.: se iugo, Liv.: se his monstris (übernatürliche Gestalt), Ov. – Passiv poet. m. griech. Acc., superiorem exutus tunicam, Apul.: unum exuta pedem vinclis, Verg.: exuitur cornua, et annos, Ov. – γ) Passiv exuī absol., entkleidet werden, publicus spoliator exuitur, Pacat. pan. 43, 3; od. medial = sich entkleiden, ablegen, exuimur, Mart. 3, 68, 4. – 2) übtr.: a) übh.: hominem ex homine, sich aller Menschlichkeit entäußern, Cic.: mihi ex animo exui non potest esse deos, ich lasse mir die Meinung nicht nehmen, Cic. – b) m. Abl. = α) einer Sache entledigen, entäußern, etw. ablegen, se omnibus vitiis, Sen.: se curis mortalibus, Sil. – β) jmd. um etw. bringen, einer Sache berauben, alqm agro paterno (v. Schulden), Liv.: alqm bonis avitis, Tac. – γ) als milit. t. t. = dem Feinde etwas abnehmen, ihn zwingen ( nötigen) etwas wegzuwerfen od. im Stiche zu lassen, hostem impedi-————mentis, castris, armis, praedā, Caes. u. Liv.: exutus campis, aus der Ebene gejagt, Tac. – c) m. Dat., einer Sache berauben, exutus formae, Sil. 8, 441. – II) prägn., jmdm. od. sich etwas ausziehen, abtun, abnehmen, ablegen, 1) eig.: pallam, Plaut.: vestem, Vell.: togam, Sen. ep. 18, 2: praetextam, Plin. pan.: alas, Verg.: alci clipeum, Ov.: umero (von der Sch.) ensem od. pharetram, Verg. u. Ov.: vincula sibi, abstreifen, Ov.: iugum, servitium, Tac.: iugum (bildl.), sich des J. entledigen, Liv. – 2) übtr.: a) einen Körperteil usw. bei einer Verwandlung ablegen, torvam faciem, Verg.: hominem, Menschengestalt, Ov. – b) Zustände u. Verhältnisse, ablegen, beseitigen, aufgeben, verschmähen, brechen, lösen, sich einer Sache entledigen, entäußern, von etw. sich lossagen (Ggstz. retinere), humanitatem omnem, Cic.: repente antiquos mores, Liv.: feritatem, Ov. u. Sen.: animam, das Leben verlieren, Ov.: patriam, verleugnen, Tac.: obsequium in alqm, verweigern, Tac.: servitutem muliebrem, Liv.: societatem Romanam, pacem, Tac.: ius fasque, Tac.: fidem exuere, gewissenlos handeln, Tac. – v. lebl. Subjj., haec (das Gepfropfte) exuerint silvestrem animum, Verg.: quamvis (libelli) iam gratiam novitatis exuerint, Plin. ep.: iam (corrupta) illum quo fefellerant, exuant mentitum colorem, Quint. – c) eine Pers. beseitigen, sich jmds. entledigen, Lepidum, Tac. ann. 1, 2: magistrum, Tac. ann. 14, 52. -
4 exuō
exuō uī, ūtus, ere [4 AV-], to draw out, take off, pull off, put off: pharetram umero, O.: iugum, shake off, L.: caestūs, V.— To unclothe, divest, free, put forth: pellibus membra, H.: ossa lacertosque, bares, V.: ex his te laqueis: se iugo, L.: unum exuta pedem vinclis, V.: cornua exuitur, O. — To strip, despoil, deprive: copiae armis exutae, Cs.: se agro paterno, L.—Fig., to lay aside, cast off, divest oneself of, put away: humanitatem: silvestrem animum, V.: mores antiquos, L.: tristitiam, Ta.: ius fasque, Ta.: hac (pinu) hominem, i. e. turn into a pine, O.: ex animo exui non potest, esse deos: Lepidum, get rid of, Ta.* * *exuere, exui, exutus Vpull off; undress, take off; strip, deprive of; lay aside, cast off
См. также в других словарях:
TURCAE vel TURCI — TURCAE, vel TURCI vulgo Turchi, et Musulmanni, Scythiae populi teste Pomponiô, l. 1. c. ult. a quibus orti iudicantur, qui tempestate nostrâ latissime imperitant, immanissimi et crudelissimi hostes Ecclesiae Dei et Christi. Turca (inquit Faber)… … Hofmann J. Lexicon universale
ABDEMELECH — seu Muley Moluc; regnis Fezzae et Moroci exutus est a Mahomete nepote, sed a Selimo, Imperat. Turcarum adiutus, aemulum, licet Sebastiani Lusitaniae regis armis subnixum, ingenti praeliô fudit, 4. Aug. A. C. 1578. Ipse tamen victor, mox in… … Hofmann J. Lexicon universale
ADELBERTUS — I. ADELBERTUS Babembergae Regulus, ab Attone Moguntiae Episcopo, ultra fidem datam, inique traditur Ludovico regi gosti suo capitali. II. ADELBERTUS Dux Alsatiae, fil. Ethiconis seu Athici, (qui Ducatum hune, a Theodorico Rege nactus, Ehenhemii… … Hofmann J. Lexicon universale
AETHIOPIA — I. AETHIOPIA Diana cognominata est, teste Steph. II. AETHIOPIA incolis Abexin, et Abissia nostirs, regio Africae amplissima, cis et ultra Aequatorem extensa, gemina. Una sub Aegypto inter Nilum et sinum Arabicum late patens, in qua Meroe insula;… … Hofmann J. Lexicon universale
CONSTANTINOPOLITANUM Imperium — cuius caput Constantinopolis, vel Vetus vel Novum est. Illud Graecorum fuit, initiumque sumpsit sede Imperiali Româ constantinopolim translatâ, a Constantino M. Imperatore, qui Novae Romae nomen urbi huic indidir, nec minora ipsi privilegia, quam … Hofmann J. Lexicon universale
GRAECIA — Europae reigo, olim omni disciplinarum genere excultissima (semper tamen levitatis, vanitatisque nomine male audiens, de quo postea) Cic. pro Flacco, Haec cuncta Graecia, quae fama, quae gloria, quae doctrina, quae plurimis artibus, quaeetiam… … Hofmann J. Lexicon universale
MAHOMETES II — MAHOMETES II. Amurathis II. fil. Turcarum Imperat. 9. patri successit, A. C. 1451. Inter Turcas Boiuc, i. e. Magnus, appellatus, terror Europae, et infidelium ab omni aevo felicissimus, Patre Croiaeobsidioni immortuô, exercitum in Thraciam… … Hofmann J. Lexicon universale
NAVARRA — regnurn Hispaniae inter Galliam ad Boream, Aragoniam ad Ortum et Meridiem, et Castellam ad Occasum. Pyrenaeis montibus dividitur, in Inferiorem, Hispanis Merindada de ultra Pvertos; sub Rege Francorum, uti legitimô Rege: et in Superiorem, quae… … Hofmann J. Lexicon universale
RUDOLPHUS I — I. RUDOLPHUS I. Imperator. Vide Rodolphus. II. RUDOLPHUS I. cognomine Senior. fil. minor natu Hermanni IV. Badensis rami Auctoris, cum fratre Hermanno V. initiô communibus auspiciis patrias ditiones rexit, donec ille, ob uxorem Gertrudim, filiam… … Hofmann J. Lexicon universale
SAXONES — Germaniae populi. Ex veteribus eorum primus Ptolemaeus meminit, qui Aurelii aetate fuit. Hic casdem Saxonibus sedes tribuit, quas Tacitus Germ. c. 36. Fosis, ut hi cum illis iidem putandi, nisi Fosorum vox apud Tacitum corrupta, quae cluverii… … Hofmann J. Lexicon universale